Eksperimental biologiya laboratoriyasining “O’simliklarni himoya qilish” tadqiqot yo’nalishida shirinmiya ildizidan ajratib olingan glitsirrizin kislotas asosida yaratilgan komplekslar bug’doyning zamburug’li kasalliklarga chidamliligini oshiruvchi induktorlik xususiyatiga ega ekanligi aniqlandi. Shuning bilan birga ushbu birikmalar o’simlik hosildorligi va hosil sifatini oshiruvchi eng muhim tabiiy birikmalar sifatida qayd etildi.
O’simliklarning o’sish-rivojlanish bosqichlarida tashqi stress biotik va abiotik omillardan himoya qilish muhim omillardan biridir. Ma’lumki, qishloq xo’jaligida yo’qolayotgan hosilning 40%i zararkunada hasharotlarga qarshi, 30%i kasalliklarga qarshi qo’llaniladigan vositalar asosida saqlanib qolinadi. Demak, o’simliklarni tashqi stress omillar ta’siridan saqlash qishloq xo’jaligi iqtisodiyotidagi muhim masalalardan biridir. Shunga ko’ra loyiha bo’yicha quyidagi tadqiqot yo’nalishlari yo’lga qo’yildiO’simliklarning tashqi omillarga chidamliligini oshiruvchi induktorlar yaratildi
2 ta tadqiqot yo’nalishi:
- O’simliklarni zararkunanda hasharotlardan himoya qilish
- O’simliklarni kasalliklardan himoya qilish
Laboratoriyada kimyoviy preparatlarni ta’sir etishning molekulyar mexanizmlari tadqiq qilinadi. Tadqiqot natijalari asosida kimyoviy preparatlar tanlanadi va qo’llanish dozalari aniqlaniladi.
O’simliklarni o’sish va rivojlanishiga kasalliklarning ta’sir etish holatlari va oqibatlari tadqiq qilinib, qarshi kurash choralari ishlab chiqiladi hamda himoya texnologiyalari yaratiladi. Tadqiqotlar laboratoriya va dala sharoitida olib boriladi.
Qishloq xo’jaligi xavfsizligi
Oziq-ovqatlar, suv, atrof-muhit ob’ektlari, ozuqalar, spektrofotometrik, refraktometrik, florimetrik detektorlar va diodli qator detektori va avtoservis tarkibidagi vitaminlar, melamin, mikotoksinlar va boshqa aromatik toksinlarni aniqlash uchun ishlatiladi.
O’simlik fitopatogenlari va hayvonlarning patogenlari ekinlarni yo’qotish va chorva mollarining mahsuldorligini pasayishiga olib keladi
Qishloq xo’jaligida ishlab chiqarish samaradorligi va xavfsizligini ta’minlashning kaliti bu patogen mikroorganizmlarning darajasi va tarqalishining doimiy monitoringidir.
Dunyo bo’yicha kasalliklar va hasharotlar sababli nobud bo’ladigan hosilning va o’z navbatida oziq-ovqatning o’rtacha bahosi 48% ga baholanmoqda.
Aniqlangan yuqumli agentlar : bakteriyalar, viruslar, nematodalar, mikoplazmalar, zamburug’lar
Donli mikopatogenlar
- Donning mikotoksinlar bilan zaharlanishini aniqlovchi omillar: infektsiya darajasi va unda rivojlanayotgan zamburug’larning tur tarkibi.
- Biotik yoki abiotik stresslar ta’siri ostida saqlanadigan sharoit o’zgarganda don partiyasidagi patogenlar kompleksini tahlil qilish orqali don tarkibidagi potentsial toksinlarni bashorat qilish.
- Fusariumjinsining eng toksigen qo’ziqorinlari shtammlari uch qismga bo’linadi: Discolor (F. graminearum, F. culmorum), Sporotrichiella (F. poae, F. sporotrichioides, F. langsethiae, F. tricinctum) va Roseum (F. avenaceum). Bir qismning turlari ishlab chiqarilgan toksinlarning morfologik mezonlari va profillarida o’xshashdir va shuning uchun ko’pincha mikrobiologik usullar bilan noto’g’ri aniqlangan
Laboratoriyada DNK tahliliga asoslangan testlar qo’llaniladi – PTsR
- patogenni aniqlash – uning genetik materiali namunasida mavjudligi
- latent infektsiyalar tashxisi
- sezgirlik
- o’ziga xoslik
- tahlil natijasining tezligi
Natijalar
- Patogen zamburug’larni tashxislash uchun PTsR texnologiyasidan foydalangan holda, V. dahliae, V.albo-atrum, V.tricorpus turlarining VTS-1 va VTS-2 farqlarini aniqlash uchun diagnostika uslubi ishlab chiqildi. Ushbu uslubdan tabiiy izolyatorlardagi ichki farqlarni aniqlashda va har qanday biologik materialdagi patogenlarni aniqlovchi diagnostika vositasi sifatida foydalaniladi.
- Qishloq xo’jaligi o’simliklarining virusli va bakterial kasalliklarini diagnostika usullari ishlab chiqildi.
